Για την ερμηνεία του τρόπου δράσης του βελονισμού υπάρχουν η παραδοσιακή θεωρία και οι σύγχρονες θεωρίες.
Η παραδοσιακή θεωρία στηρίζεται στο γεγονός ότι στο ανθρώπινο σώμα υπάρχει η ενέργεια "Τσι" ή ζωική ενέργεια με τη μορφή του "Γιν" και "Γιανγκ", δηλαδή της θετικής και αρνητικής έκφρασης. Η ενέργεια αυτή πρέπει να βρίσκεται σε συνεχή ισορροπία για να έχουμε φυσιολογική λειτουργία των οργάνων και λειτουργιών του σώματος. Η διαταραχή αυτής της ισορροπίας προκαλεί την εκδήλωση των διαφόρων νοσημάτων.
Ο βελονισμός έχει σαν στόχο την αποκατάσταση της ενέργειας και κατά συνέπεια της υγείας. Αυτό επιτυγχάνεται τοποθετώντας ειδικές βελόνες στα σημεία βελονισμού και με διάφορους συνδυασμούς, ανάλογα με τη διάγνωση και νόσο.
Οι σύγχρονες θεωρίες ερμηνείας του τρόπου δράσης του βελονισμού είναι περισσότερες της μίας. Θα αναφέρω τη νευρο-ορμονική θεωρία.
Τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί με πειράματα ότι κατά τη θεραπεία με βελονισμό ορισμένες ουσίες όπως η β-ενδορφίνη, οι προσταγλανδίνες, η σεροτονίνη, η ACTH, και άλλες αυξάνονται πολλαπλάσια.
Έτσι ερμηνεύονται πολλά από τα αποτελέσματα του βελονισμού.
Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή η επίδραση ερεθισμάτων, που προκαλούν οι βελόνες στα ειδικά σημεία του δέρματος που εισάγονται, ο ανθρώπινος οργανισμός αντιδρά και ενεργοποιείται ποικιλότροπα. Έτσι με την παραγωγή ενδογενών ουσιών και την πρόκληση λειτουργικών ρυθμίσεων, θεραπεύονται παθήσεις και συμπτώματα.